"Λατρεία αλλά ειδωλολατρία" - Γιατί γράφονται έτσι;

 

Λέων Γ΄ και ο γιος του Κωνσταντίνος Ε΄: οι πρωτεργάτες της Εικονομαχίας

Επειδή αρκετοί μαθητές μου θέσατε την απορία 

γιατί κάποιες λέξεις που λήγουν σε  -εία γράφονται με "ει", 

ενώ όταν βρίσκονται μέσα σε σύνθετη γράφονται με "ι", 

π.χ. λατρεία --> ειδωλο-λατρία, 

παραθέτω εδώ ένα συνοπτικό και πολύ ενδιαφέρον κείμενο 

που εξηγεί το φαινόμενο.

Λατρεία, αλλά ειδωλολατρία!

Τα θηλυκά ουσιαστικά σε –ια, -εια γράφονται με «ει» όταν προέρχονται από ρήμα, αλλά γράφονται με «ι» όταν προέρχονται από ουσιαστικό. Π.χ. ειδωλολατρία, πρωτοπορία κλπ. (και όχι σε -εία), διότι προέρχονται από ουσιαστικά (ειδωλολάτρης,πρωτοπόρος) και όχι από ρήματα. Πιο συγκεκριμένα, όλα τα ουσιαστικά που προέρχονται από ρήματα σε -εύω / εύομαι γράφονται με -ει- : λατρεύω > λατρεία, πορεύομαι > πορεία, καπηλεύομαι > καπηλεία.

Οι λέξεις ωστόσο ειδωλολατρία, πρωτοπορία, πατριδοκαπηλία και άλλες, που φαίνεται να έχουν β΄ συνθετικό αυτά τα ουσιαστικά, γράφονται με -ι-. Αυτό συμβαίνει διότι, οι λέξεις αυτές δεν προέρχονται από σύνθεση (π.χ. πρώτος + πορεία) αλλά είναι παρασύνθετες και προέρχονται από τα επίθετα ειδωλολάτρης, πρωτοπόρος, πατριδοκάπηλος κτλ.

Έτσι γράφουμε:

-Λατρεία, αλλά αρχαιολατρία, ειδωλολατρία, ζωολατρία, τυπολατρία, εικονολατρία, μοιρολατρία, πατριδολατρία, προγονολατρία, προσωπολατρία, τυπολατρία.

-Δουλεία, αλλά εθελοδουλία, κοιλιοδουλία.

-Πορεία, αλλά αεροπορία, πεζοπορία, πρωτοπορία, βραδυπορία, ανεμοπορία, ποντοπορία, ωκεανοπορία.

-Καπηλεία, αλλά αρχαιοκαπηλία, πατριδοκαπηλία, πολεμοκαπηλία, προγονοκαπηλία.

-Ανδρεία, αλλά ανανδρία.

-Θρησκεία, αλλά ανεξιθρησκία, αρνησιθρησκία.

(Το κείμενο δεν είναι δικό μου, αλλά αναδημοσιεύεται και προέρχεται από τη σελίδα 

"Ορθογραφία και ορθοέπεια" 

από το fb)

Σημείωση:

Ας λάβουμε βέβαια υπόψη ότι, όπως σε κάθε κανόνα, υπάρχουν και εδώ εξαιρέσεις, π.χ. αλαζονεία (προέρχεται από το ουσιαστικό αλαζόνας, ωστόσο γράφεται με "ει").